ÇOCUK TESLİMİ, ÇOCUK GÖRÜŞME VE TESLİM MERKEZLERİ
08 Eki 2025
ÇOCUK TESLİMİ, ÇOCUK GÖRÜŞME VE TESLİM MERKEZLERİ
ÇOCUK TESLİMİ, ÇOCUK GÖRÜŞME VE TESLİM MERKEZLERİ
1.Giriş
Boşanma veya ayrılık süreci sonrası velayet hakkı kendisine verilmeyen ebeveynin çocukla kişisel bağ kurma hakkı; Türk Medeni Kanunu’nun 182. Maddesiyle güvence altına alınmıştır. Bu süreç, mahkemelerce verilen velayet ya da geçici tedbir kararlarının icrasına dayanılarak, çoğu zaman mahkeme kararıyla belirlenen gün ve saatlere göre icra edilir. Kararın alınmasından ziyade çocuk teslimi uygulama aşamasında birçok problem meydana getirebilmektedir. Uygulamada çocuğun teslim edilmemesi halinde başvurulabilecek icra yolunun zorluklarının olmasının yanı sıra ebeveynler ve çocuklar açısından oluşturduğu olumsuzluklar su götürmez bir gerçektir.
2.Çocuk Teslimi Süreci
Mahkeme tarafından verilen velayet ve kişisel ilişki kurulması kararının kesinleşmesiyle birlikte, kararda belirtilen gün ve saatte çocuğu teslim etmeyen ebeveyne karşı, diğer ebeveynin talebiyle icra müdürlüğünde takip başlatılabilir. İcra müdürlüğü bu aşamada öncelikle teslimi gerçekleştirmeyen ebeveyne teslimi sağlaması için bir teslim daveti gönderir. Çocuk, icra müdürlüğü tarafından gönderilen davete rağmen yine teslim edilmezse, kolluk kuvvetleri tarafından zorla teslim yapılabilir. Uygulamada icra müdürlükleri, çocuğun bulunamadığı veya velayet hakkı kendisinde olan ebeveyn tarafından teslimden kaçırıldığı durumlarda kolluk güçleriyle birlikte çocuğun bulunduğu yere intikal ederek çocuğu teslim etmeye çalışır. Fakat bu süreçte icra memuru, kolluk görevlisi ve tarafların aynı anda çocuğun bulunduğu ortama girmesi ve teslimi gerçekleştirmeye çalışması çoğu zaman çocukta ciddi travmalara neden olabilmektedir. Ayrıca içinde bulunduğu durumun etkisiyle çocuğun teslim edilmekten kaçınması ve direnmesi neticesinde teslimin ertelenmesi uygulamada sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Bu sebeple de teslim öncesinde, çocuğun ruhsal sağlığını korumak ve olası travmatik etkileri önlemek için uzman veya öğretmenler tarafından bilgilendirici görüşmeler gerçekleştirilir; bu sayede taraflar ve çocuk arasında sağlıklı bir iletişim zemini oluşturulur.
Teslim işlemleri sırasında yaşanan her durum — çocuğun teslimi, ulaşılamaması veya yükümlünün emre aykırı davranması — ayrıntılı olarak kayda geçirilir. Böylece süreç hem çocuğun korunması hem de hak sahibinin menfaatlerinin gözetilmesi amacıyla titizlikle yürütülmüş olur.
3.Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
Uygulamada en sık karşılaşılan sorun; çocuk tesliminin icra hukuku kapsamında kolluk güçleri tarafından zorla gerçekleştirilmesidir. Çocuğun üstün yararı ilkesi kapsamında çocuk tesliminin, bir mal veya paranın ifası işleminden farklı olarak çocuğun psikolojik ve duygusal durumuna zarar getirmeyecek şekilde gerçekleştirilmesi gerekir. Ancak mevcut sistem, çoğu durumda çocuğun psikolojisini ve üstün yararını koruyacak koşulları sağlayamamaktadır.
Bir diğer problem, teslim sırasında sosyal hizmet uzmanı veya bir pedagog bulunmamasıdır. Çocuğun direnci karşısında kolluk görevlilerinin müdahalesinin ne ölçüde olması gerektiği de uygulamada farklılık göstermektedir. Bazı durumlarda teslim işlemi fiilen yapılamamakta, ebeveynler arasında yeni çatışmalar doğmakta ve çocuk arada kalmaktadır. Tüm bunlar, mahkeme kararlarının etkin şekilde uygulanmasını engellerken aynı zamanda çocuğun güven duygusunu da zedelemektedir.
4.Yeni Yaklaşım: Çocuk Merkezleri
Adalet Bakanlığı tarafından 04.04.2022 tarihi itibariyle “Çocuk Görüşme ve Teslim Merkezleri” kurulmaya başlanmıştır. Çocuk Teslim Merkezleri ile birlikte, çocuk teslimlerinin icra dairesi ve kolluk kuvveti yerine uzman desteğiyle gerçekleştirilmesi hedeflenmiştir. Bu merkezlerde, çocuğun üstün yararı gözetilerek psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacılar teslim öncesi ve sonrası süreçte görev almakta ve teslim işlemleri daha uygun bir ortamda gerçekleştirilmekte böylelikle hem çocukla hem de ebeveynlerle iletişim kurularak sürecin daha güvenli ve sağlıklı ilerletilmesi sağlanmaktadır.
Bu uygulama sayesinde “icra yoluyla çocuk teslimi” sistemine bir alternatif getirilmiştir. Merkezlerde çocuğun üstün yararı gözetilerek, ebeveynler arasındaki doğrudan temas en aza indirilmekte ve çocuğun ebeveynleri arasındaki çekişmeden olumsuz etkilenmemesi için gerekli tedbirler alınmaktadır.
Adalet Bakanlığı’nın verilerine göre, yeni sistem Türkiye genelinde 240’tan fazla adliyede uygulanmakta olup güncel durumda yaklaşık 200 tane Çocuk Görüşme ve Teslim Merkezi faaliyettedir. Uygulamanın kısa sürede tüm illere yaygınlaştırılması hedeflenmektedir. Bu sayede çocuk teslimi, artık cebrî bir icra işlemi olmaktan çıkmakta; çocuğun güvenliğini, duygusal dengesini ve aile bağlarının devamını öncelik hale getiren modern bir çocuk koruma yaklaşımına dönüşmektedir.